Антоній Тызенгаўз

Антоній Тызенгаўз (1733-1785 гг.)

Выдатны дзеяч 18 стагоддзя, найздольнейшы міністр урада апошняга караля Рэчы Паспалітай Станіслава Аўгуста Панятоўскага, беларуска-літоўскі Пётр I, "літоўскі цар", як называлі яго сучаснікі: рэфарматар, прадпрымальнік, мецэнат і збіральнік твораў мастацтва. Беларускі вучоны 19 стагоддзя Адам Кіркор назваў Тызенгаўза геніяльным чалавекам, які апярэдзіў сваё стагоддзе, зрабіў многа дабра і стаў ахвярай зайздрасці, злосці і бяссілля каралеўскай улады.

Быў магнат у сяброўскіх адносінах з Ж. Ж. Русо.

Згодна даследванняў прафесара Станіслава Касьцялкоўскага (з Лонданскага ўніверсітэта), Антоній Тызенгаўз з усіх сваіх прыватных уладанняў "самы вялікі прамысловы цэнтр імкнуўся стварыць у Паставах, атрыманых у спадчыну ад сваёй маці", дзе былі заснаваны:

• Цагельны завод у 1754 годзе.
• Фабрыка паясоў або персіярня (па аналогіі са Слуцкай мануфактурай шаўковых паясоў - Слуцкая персіярня). Са спіса гардэроба, узятага Тызенгаўзам у Варшаву 29 жніўня 1768 года, вынікае, што ў той час паясы з "пастаўскай фабрыкі" былі такімі - адзін срэбратканы, другі - лілея з ружовым. За год вопытны майстар звычайна вырабляў не больш 8 паясоў з залатых і срэбраных нітак на шаўковай аснове. Кожны выраб быў арыгінальным экзэмплярам і не паўтараў іншы. Над асобнымі, больш адмысловымі паясамі працавалі больш за паўгода.
• Ткацкія майстэрні выраблялі палатно, шалікі, капелюшы, дываны, карабельныя парусы і інш.
• Папяровая фабрыка. Заснавана ў 1728 годзе. Знаходзілася на р. Мядзелка, прыводзілася ў рух з дапамогай двух колаў. Выраблялі шэсць сартоў паперы і картон.
• Латунная майстэрня.
• Гарбарня
• Вятрак, перабудаваны, існаваўшы з невядомага часу;
• Вадзяны млын, на р. Мядзелка, перабудаваны (узведзены ў 17 стагоддзі Янам Ежы Зяновічам).

Граф заклаў прамысловы падмурак не толькі ўласна Пастаў, але і рэгіёна, заснаваўшы цагельныя мануфактуры ў Рудцы, Полаве, Варапаеве (дзе наладзіў таксама піваварную вытворчасць) і шкляную - у Галбеі.

Адна з вуліц у Гродне носіць імя Антонія Тызенгаўза.

Пры падрыхтоўцы матэрыялаў была выкарыстана кніга І. Зямчонка "Залаты пояс Пастаў"