У душы і цяпер Настаўніца

Пра Ніну Юліянаўну Бульбянову чула ад многіх жыхароў Дунілавіч, настаўнікаў мясцовай школы. Жанчыне ў мінулым годзе споўнілася 90. За год да гэтага атрымала пералом шыйкі сцягна, але знайшла сілы падняцца з ложка. Аптымістка па натуры, яна такой застаецца і цяпер. Нядаўна пазнаёмілася з ёй асабіста. Пераступаю парог утульнага пакоя, і гаспадыня шчыра запрашае прысесці на канапу, дастае фотаальбомы, прапануе зручней уладкавацца. І мы адпраўляемся на экскурсію ў мінулае.

Беларусь бліжэй да сэрца

Яе бацька нарадзіўся ў 1891 годзе на Варапаеўшчыне. Сям’я была малазямельнай, таму ён паехаў на заработкі ў Расію. Асталяваўся ў Арлоўскай вобласці, ажаніўся з расіянкай, быў паштовым служачым. Ніна Юліянаўна засяроджвае ўвагу на фота: статны вусаты мужчына трымае на руках хлопчыка, дзве дзяўчынкі туляцца да прыгожай танклявай жанчыны, трэцяя ўладкавалася на каленях. Гэта і ёсць яе сям’я Дзевятоўскіх.

Бацька шмат працаваў, але дзяцей увагай не абдзяляў. Быў строгім, патрабавальным і вельмі добрым. Пасля заканчэння сямі класаў Ніна паступіла ў педвучылішча. У 1940 годзе распачала працоўную дзейнасць настаўніцай матэматыкі ў адной з сямігодак Арлоўскай вобласці. Адпрацаваўшы год, з сяброўкай паехала адпачываць у санаторый. Выязджалі ў мірны час, а вярнуліся з пачаткам вайны. Брат Уладзіслаў быў афіцэрам, працаваў у Наркамаце ў Маскве. Добраахвотнікам пайшоў на фронт і загінуў на тэрыторыі Польшчы, недалёка ад Беластока (яго магілу адшукаў сын Ніны Юліянаўны Васілій Аляксандравіч Бульбяноў, дырэктар Дунілавіцкай СШ, падчас велапаходу з вучнямі школы).

— Тату пастаянна цягнула на радзіму, — успамінала Ніна Юліянаўна. — Калі ў 1939 годзе Заходняя Беларусь уз’ядналася з Усходняй, ён з’ездзіў да радні ў госці. А пасля вызвалення гэтых зямель ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў у 1944-ым сям’я перабралася ў Дунілавічы. Тату назначылі начальнікам паштовага аддзялення, разам з ім працавала і адна з сясцёр.

Школа=сям’я

Ніна прыехала ў Дунілавічы ў пачатку чэрвеня 1945 года. А 27 чэрвеня прыступі­ла да работы ў мясцовай школе. Настаўнікі бялілі класныя пакоі, ездзілі ў лес нарыхтоўваць на зіму дровы, займаліся іншымі гаспадарчымі справамі.

У першыя пасляваенныя гады вучні былі прыкладна аднаго ўзросту з настаўніцай, але адносіліся да яе з павагай, на ўроках матэматыкі вялі сябе дысцыплінавана, уважліва слухалі тлумачэнні, з цікавасцю разбіралі задачы і прыклады. Адзінай сям’ёй быў і настаўніцкі калектыў. Усе актыўна ўдзельнічалі ў мастацкай самадзейнасці, ігралі ў спектаклях, сцэнках. З канцэртамі выступалі не толькі ў школе, але і ў вясковым клубе, на раённай сцэне.

У школе Ніна Юліянаўна пазнаёмілася з будучым мужам. Аляксандр Васільевіч — былы партызан атрада імя Шчорса, якім камандаваў Пётр Міронавіч Машэраў. Пасля ўз’яднання партызан з войскамі Чырвонай Арміі быў пакінуты ў Дунілавіцкім раёне для аднаўлення народнай гаспадаркі. Настаўнічаў, быў дырэктарам вячэрняй школы, старшынёй мясцовай гаспадаркі. Ніна не спяшалася абзаводзіцца сям’ёй, таму што хацела прадоўжыць вучобу, і паступіла на завочнае аддзяленне фізіка-матэматычнага факультэта Мінскага настаў­ніцкага інстытута імя М. Горкага. Яны пажаніліся ў 1948-ым.

— Жыццё не песціла наша пакаленне, — гаварыла мая суразмоўца. — Нам выпалі паўгалодныя пасляваенныя гады. Але людзі былі адданыя абранай справе. Памятаю, як настаўнікі займаліся дзярж­нарыхтоўкамі. Хадзілі па населеных пунктах за дзясяткі кіламетраў, праз лес. І ваўкоў бачыць даводзілася. А колькі часу займала асветніцкая работа! Выступалі перад вяскоўцамі з лекцымі, распаў­сюдж­валі літаратуру. Я ўзначальвала таварыства “Веды”, была старшынёй прафсаюзнай арганізацыі школы, кіравала раённым метадычным аб’яднаннем настаўнікаў фізікі і матэматыкі.

Ніна Юліянаўна карысталася заслужаным аўтарытэтам сярод калег, была мудрым, строгім, патрабавальным педагогам, з высокімі маральнымі прынцыпамі, не ўмела крывіць душой. Захопленая сваім прадметам, яна захапляла ім і сваіх вучняў, і яны ўспамінаюць яе добрым словам.

Перагортваем старонкі альбомаў, а Ніна Юліянаўна каменціруе здымкі: “Гэта мы  на партканферэнцыі, гэта падчас экскурсіі па Волзе, гэта канцэрт, прысвечаны Дню настаўніка, гэта на вяселлі калегі. На сходы, канферэнцыі спачатку дабіраліся пешшу, потым ездзілі на школьным кані, пазней — на грузавой машыне”.

Сыны — яе гонар

Розніца ва ўзросце ва Уладзіміра і Ва­сілія — два гады. Імі ў большасці займалася мама Ніны Юліянаўны, бо і яна, і муж шмат часу праводзілі на рабоце, за любую справу хварэлі душой, ды і ўласную гаспадарку трэба было даглядаць. Хлопцы раслі цікаўнымі, працавітымі, мэтанакіраванымі.

Старэйшы, Уладзімір, закончыў Мінскі політэхнічны інстытут, працуе адным з вядучых канструктараў Мінскага трактарнага завода, майстар спорту па спартыўным арыентаванні.

Малодшы, Васілій, — дырэктар дзяржаўнай установы адукацыі “Дунілавіцкая яслі-сад-сярэдняя школа Пастаўскага раёна”, выдатнік адукацыі Рэспублікі Беларусь, заслужаны настаўнік Рэспублікі Беларусь, удзельнік Выстаўкі дасягненняў народнай гаспадаркі СССР, лаўрэат звання «Чалавек года Пастаўшчыны», інструктар па турызме, кіраўнік турыстычнага і фотагуртка, гуртка “Юныя інспектары дарожнага руху”, надзейны муж, добры бацька, клапатлівы сын.

— Быў час, калі з нашага дома ў школу ішлі тры настаўнікі, — працягвала ўспаміны Н. Ю. Бульбянова. — Я — матэматык, муж — гісторык, Вася — фізік. Затым да нас далучылася нявестка Яўгенія — выдатны матэматык. Яна была аргані­затарам пазакласнай і пазашкольнай работы, намеснікам дырэктара па вучэбнай рабоце. Лёс узнагародзіў мяне добрымі нявесткамі: Тамара і Жэня — нібыта дочкі.

Жыццё працягваецца

— Калі я паламала шыйку сцягна — запанікавала, здавалася, жыццё перакрэслена, — расказвала Ніна Юліянаўна. — Але прафесіяналізм медыкаў, самаахвярны догляд з боку дзяцей зрабілі цуд — я стала на ногі! Вядома, у мінулым засталіся мае руплівасць, спрыт, што вельмі непрывычна. Памятаю, калі адзначалі маіх 89 гадоў, госці засяроджвалі ўвагу на будучым юбілеі — 90-годдзі. А мне ў душы было крыху больш за 50, я была актыўнай, усюды магла сама дайсці. Цяпер жыццё абмежавана. Але дзякуючы дзецям яно працягваецца, і грэх на што-небудзь скардзіцца.

Ужо другі год, як Васілій Аляксандравіч з Яўгеніяй Іванаўнай літаральна перасяліліся ў бацькоўскі дом, каб у любую хвіліну прыйсці маці на дапамогу. Частыя госці і мінчане. Сустракаць 2014-ы да бабулі прыязджаў і адзіны ўнук Саша з маладой жонкай.  За святочным сталом Ніна Юліянаўна расказвала анекдоты, прытчы, розныя цікавыя гісторыі, арыгінальнымі былі яе тосты.

— Сашачка ў дзіцячы садок не хадзіў, яго выхаваннем займалася я, — яшчэ больш ажыўляецца Ніна Юліянаўна, расказваючы пра ўнука. — Школу закончыў з залатым медалём, ва ўніверсітэце быў стыпендыятам Прэзідэнцкага фонду, адвучыўся ў магістратуры. Ён высакакласны праграміст. Жыве і працуе ў Мінску, часта бывае ў камандзіроўках. Сумую па ім. Добра, што існуюць мабільная сувязь, інтэрнэт. З Сашам часта размаўляем па скайпе. І Алёнка яго вельмі харошая, прыветлівая, клапатлівая. Я задаволена выбарам унука.

Памятаюць пра Ніну Юліянаўну і былыя вучні. Для іх яна была не проста выдатным педагогам. Многія ў яе вучыліся разважлівасці,  прыстойнасці. Памяць выпускнікоў сагравае сэрца настаўніцы. Да гэтага часу яна захоўвае многія падзячныя пісьмы. А Уладзімір Волкаў, які працаваў у Ваенна-паветранай інжынернай акадэміі імя Жукоўскага, займаўся навуковымі распрацоўкамі, падарыў любімай настаўніцы сваю першую кнігу і напісаў: “Нават шлях у 100 кіламетраў пачынаецца з першага кроку. Дзякуй Вам, дарагая Ніна Юліянаўна, за дапамогу першага кроку ў матэматыцы. Дару Вам свае першыя крокі ў вялікую навуку”.

— А ці давялося Вам пабываць у новай Дунілавіцкай школе? — цікаўлюся.

— Канешне, — адказвае. — Калі б не ўбачыла сваімі вачыма, магла б і не паверыць, якія выдатныя ўмовы створаны для работы настаўнікаў і заняткаў вучняў. З былымі настаўніцамі Лідзіяй Піліпаўнай Свірковіч, Ідай Натанаўнай Закрэўскай, Соф’яй Ігнацьеўнай Мышко мы былі пастаяннымі гасцямі на першым і апошнім званках, сустрэчах з выпускнікамі. Па-добраму зайздрошчу сучаснаму пакаленню. Мы нават марыць пра такое не маглі.

Ніна Юліянаўна — цікавая суразмоўца, гатовая падтрымаць гутарку на любую тэму: музыка гэта ці спорт, літаратура ці гісторыя. Вольнага часу мае дастаткова, таму шмат чытае, любіць разгадваць крыжаванкі і глядзець цікавыя перадачы. Хоць даўно не вяла ўрокаў матэматыкі, можа рашыць любую задачу і ў душы застаецца Настаўніцай — мудрай, інтэлігентнай, абаяльнай.

Анна АНІШКЕВІЧ. Фота аўтара.