Адпачынак і спорт на Браслаўскіх азёрах у міжваенны час

Турысцкі летнік на выспе Чайчын на возеры Струста.1930-я гг. Фота з фондаў Браслаўскага краязнаўчага музея.

У сучаснасці Браслаўшчына вядомая як край турысцкі. Дзякуючы прыроднаму хараству рэгіён “выязджае” уверх у рэйтынгу самых папулярных месцаў адпачынку ў Беларусі.

З канца 1970-х гг. у кірунку развіцця турызму зроблена быццам усё магчымае. Але… Давайце паглыбімся ў пачатак 1920-х гадоў, калі на “крэсавую” Браслаўшчыну прыбыў новы стараста Зеліслаў Янушкевіч. Вось што ён піша ў сваіх успамінах:

“У 1923 годзе на тэрыторыі павета не было ніякага спартыўнага клуба, а на азёрах нельга было пабачыць ні паруснай лодкі, ні байдаркі. У асноўным лодкі мелі толькі рыбакі і вельмі невялікая колькасць чалавек для ўласнага задавальнення. Гэта становішча, аднак, пачало хутка зменяцца.

Рыбакі на возеры Войса. 1930-я гг. Фота з фондаў Браслаўскага краязнаўчага музея

Спачатку паявіліся на возеры Дрывяты парусныя лодкі, а пазней і байдаркі. Пабудавана дзве прыстані – Марской Лігі і паліцэйскага спартыўнага клуба.

Прыстань на возеры Дрывяты. 1930-я гг. Фота з фондаў Браслаўскага краязнаўчага музея

Водны спорт, дзякуючы вялікай колькасці вадаёмаў у павеце, развіваўся стыхійным чынам. За паруснымі і байдарачнымі экскурсіямі пайшлі таксама і няшчасныя выпадкі. Казалі,што да гэтай пары возера Дрывяты кожны год бярэ ахвяры, таму што штогод хтосьці тануў, а зараз колькасць тонучых павялічылася. У гэта павінны былі ўмяшацца адміністрацыйныя ўлады. Былі распрацаваныя мясцовыя правілы, якія зводзіліся да наступных прынцыпаў:

1. Парусныя лодкі і байдаркі павінны мець воданепранікальныя каморы, каб не танулі ў выпадку перагортвання.
2. Парусныя лодкі павінны мець мінімум – адно выратавальнае кола.
3. Кіраваць паруснымі лодкамі можа толькі асоба упаўнаважаная для гэтага пасля таго, як здасць іспыт перад адпаведнай камісіяй.

Спуск на байдарцы па рацэ Друйцы. 1930-я гг. Фота з фондаў Браслаўскага краязнаўчага музея.

Пасля зацвярджэння гэтых правілаў колькасць выпадкаў на азёрах значна зменшылася. Пра тое, што выданне гэтых правілаў было своечасовым сведчыць выпадак, калі перакулілася парусная лодка з 7 асобамі на возеры Струста. У ваду трапіла 7 чалавек, тры з якіх зусім не ўмелі плаваць. Нягледзячы на гэта ніхто не патануў, таму што лодка не затанула і мела выратавальнае кола. Праўда, экскурсанты мелі дастаткова шмат непрыемных перажыванняў, таму што іх прыбіла хвалямі перад тым, як надышла дапамога.

Зімой на возеры з’явіліся нават буера. Штогод у Браславе арганізоўваўся каток.

Супрацоўнікі таварыства "Рольнік" на катку.1930-я гг. Фота з фондаў Браслаўскага краязнаўчага музея

А лыжнікаў прыбывала штораз больш. Хтосьці нават сканструіраваў нават водны веласіпед, якія, аднак, яму не ўдаўся, таму што быў залішне цяжкі і складана яго было зрушыць з месца.

На гары ў Леснічоўцы. Браслаў. 1930-я гг.Фота з фондаў Браслаўскага краязнаўчага музея

У гаспадарчым крызісе 1928-1930 годзе ўладальнікі маёнткаў знаходзіліся ў крытычнай сітуацыі, як і ўсе земляробы. Мелі шмат спажывецкіх тавараў, але не маглі іх прадаць па прыстойнай цане. Прыйшло ў галаву прыняцце турыстаў. Ваколіцы былі прыгожыя, вады паўсюль шмат, а кошт за ўтрыманне аднаго чалавека не перавышаў 3 зл., такім чынам дачнікі пачалі прыязджаць. Паступова колькасць лецішчаў павялічвалася. За імі прыйшлі афіцэрскія летнікі і турысцкія экскурсіі.

Піянерам воднага турызму быў радца ваяводскага ўрада ў Вільні Вацлаў Станкевіч, які паходзіў з Браслаўскага павета і ўсе свае адпачынкі праводзіў на Браслаўшчыне.

Павет наведваў у турыстычнай экспедыцыі на байдарцы Адам Віслоцкі і напісаў пра водныя шляхі цэлую кніжку. Шмат там было памылак, а нават трохі і хлусні, але пад прапагандысцкім поглядам кніжка сваю ролю адыгрывала:турысты пачалі наплываць масава. У 1932 годзе ў павеце налічвалася каля 100 харцэрскіх летнікаў. У гмінах былі зарэгістраваны некалькі дзясяткаў парусных, байдарачных, веласіпедных і пешых маршрутаў. Лецішчы пашыраліся, каб прыняць больш за дзесяць чалавек. Браслаўскі павет хутка стаў ідэальнай турысцкай структурай, стаў модным.

Турысцкі летнік на выспе Чайчын возера Струста.1930-я гг. Фота з фондаў Браслаўскага краязнаўчага музея

У 1932 годзе Корпус Аховы Памежжа арганізаваў у Рацкім Бары на беразе воз. Дрывяты свае летнікі, збудавалі там сталую турысцкую інфраструктуру. А вясной прыбыў у павет дырэктар Цэнтральнага Інстытута Фізічнага Выхавання ў Варшаве доктар Гілевіч, каб арганізаваць тут летнікі ЦІФВ. Мужчынскі летнік размясціўся на возеры Дрывяты пры дарозе Браслаў – Іказнь, жаночы ў заходняй часткі Браслава над возерам Бярэжжа.

Адкрыццё тэніснага корта ў Браславе.1930-я гг. Фота з фондаў Браслаўскага краязнаўчага музея

У гэты перыяд была арганізавана выстава даматканых тканін Браслаўшчыны,для адзнакі экспануемага матэрыяла запрасілі вядомую дзяячку ў гэтай вобласці Аранжыну. Паказ выклікаў вялікую зацікаўленасць. Летнікі ўвогуле мелі вялікую грамадскую і асветніцкую вартасць.
У пачатку 1930-х гадоў у павеце пачаў развівацца таксама і планерны спорт…”

Запуск планера на Браслаўшчыне.1930-я гг. Фота з фондаў Браслаўскага краязнаўчага музея

У міжваенны час Браслаў меў шмат гатэляў і пакояў для пастаяльцаў, дзе госці маглі разлічваць і на сняданак, а пры жаданні і на поўнае харчаванне. Распрацаваныя турысцкія маршруты тыражаваліся. У 1933 годзе ў мясцовай друкарні “Магата” быў выпушчаны першы даведнік для аматараў турызму.

Даступнасць і разнастайнасць турысцкай інфраструктуры, дзе кожны зыходзячы са сваіх уласных сродкаў мог арганізаваць для сябе актыўны і добры адпачынак, безумоўна адрозніваецца ад сучаснага стану. Адпачынак на “Браслаўскіх азёрах” адзін з самых дарагіх у Беларусі, а ў замен турыст не атрымоўвае нават і часткі таго, што прапанавалася турыстам больш за 90 год таму…