Споўнілася 95 год, як жыхары Браслаўшчыны і Дзісненшчыны пагналі бальшавікоў

Касцёл у мястэчку Іказнь (Браслаўскі раён). Фота Кастуся Шыталя, 6 лютага 2014 года.

Сёння спаўняецца 95 год з дня пачатку антыбальшавіцкага паўстання на Браслаўшчыне і Дзісненшчыне.

Бальшавіцкі тэрор у чэрвені 1919-га дасягнуў апагею. Сяляне стаміліся ад рэквізіцый, рабункаў і расстрэлаў. У траўні бальшавікі забілі праваслаўнага святара Канстанціна Жданава з Шаркоўшчыны, шанаванага мясцовым людам. Напачатку чэрвеня бальшавікі абвесцілі мабілізацыю усіх мужчын ва ўзросце ад 16 да 43 год. Людзі сыходзілі ў лес.

Досыць было адной іскры, каб пачалося паўстанне. 14 чэрвеня 1919 года ў мястэчку Іказнь на Браслаўшчыне быў парафіяльны фэст Найсвяцейшага Цела і Крыві Хрыста. Ксёндз Міхал Буклярэвіч звярнуўся да тысячаў людзей, што прыйшлі на фэст, заклікаў іх браць зброю. Мясцовыя маладзёны адразу раззброілі прысутных там бальшавіцкіх вайскоўцаў.

Касцёл у мястэчку Іказнь (Браслаўскі раён). Фота Кастуся Шыталя, 6 лютага 2014 года.

Паўстанцы ўзялі пад кантроль Іказнь, Слабодку, Мілашова, Мёры, Чэрасы, Ёды, Шаркоўшчыну, Германавічы. Былі арыштаваныя бальшавіцкія дзеячы ў Мёрах, камісара Маляўку прагналі праз шыхт у Новым Пагосце і расстралялі.

Бальшавікі ціснулі паўстанцаў з трох бакоў – з Друі, Браслава і Дзісны. Кепска ўзброеныя і кепска навучаныя паўстанцы здавалі адно мястэчка за другім. Польскае войска, на якое спадзяваліся паўстанцы, не падыходзіла.

26 чэрвеня бальшавікі ўзялі Іказнь. Ксяндза Міхала Буклярэвіча разам з ягонай сястрой Аліцыяй расстралялі каля Бігосава. Бальшавікі былі вымушаныя прызнаць, што штуршком для паўстання сталі злоўжыванні мясцовых камісараў. Пра злачынствы тутэйшых бальшавікоў пісалі нават бальшавіцкія газеты.

Польскае войска прыйшло на Браслаўшчыну і Дзісненшчыну ў жніўні. Сёй-той з паўстанцаў дачакаўся гэтага дня, хаваючыся ў лясах.

“Zamordowani za milosc do ludzi i Ojczyzny”, - напісалі магіле ксяндза Буклярэвіча і яго сястры Аліцыі на падворку Іказненскага касцёла. Хоць ксёндз Буклярэвіч быў беларус. “Як верны слуга Хрыстуса, быў шчыра адданы працы дзеля духовага і матэрыяльнага дабра нашага сялянства: закладаў хаўрусныя крамы, адчыняў пачаткавыя школы, прытулкі, смела гаварыў сваім парахвіянам, што яны не Палякі, не Расейцы, а Беларусы”, - напісала 28 верасня 1919 года газета “Крыніца”.

Магіла ксяндза Міхала Буклярэвіча і яго сястры Аліцыі ў мястэчку Іказнь (Браслаўскі раён). Фота Кастуся Шыталя, 6 лютага 2014 года.

...Беларуская свядомасць добра прарасла ў тым краі. У міжваенны час у Іказні (і не толькі ў Іказні) дзейнічаў гурток Беларускага інстытута гаспадаркі і культуры, яго працай кіравалі браты Дварэцкія. А цяпер далёкі сваяк тых Дварэцкіх, малады філолаг і журналіст Галляш Сялява, актыўна займаецца грамадскай дзейнасцю ў Браславе. Сайт Braslaw.by - ягоных рук справа.

Браніслаў Туронак, паўстанец з Новага Пагоста, перабраўся ў Вільню, дзе быў рэдактарам газеты “Беларуская крыніца”. Ягоны сын Юры, ужо ў 2-й палове ХХ стагоддзя, даследваў гісторыю нацыянальнага руху, кнігавыдавецтва і ІІ Сусветную вайну, ды стаў аўтарам таўшчэзнага тома пад назвай “Мадэрная гісторыя Беларусі”.

Вітольд Ермалёнак, унук паўстанца, таксама стаў гісторыкам і стварыў у школе №3 горада Мёры два музеі, калекцыі якіх і дзяржаўныя музеі пазайздросцяць. Сярод вучняў Ермалёнка – ксяндзы Юры і Вячаслаў Баркі, маладафронтаўцы Мікола Дземідзенка і Уладзімір Яроменак.