Майстар-клас па роспісу калядных званочкаў

Майстар-клас «Роспіс керамічных званочкаў на калядную тэматыку: званочкі «Козачка» і «Зорка» прайшоў 13 студзеня 2021 года ў Цэнтры традыцыйнай культуры ў Старым горадзе.

Занятак правяла Вера Календа, майстар народных промыслаў і рамёстваў. Пра калядную казу і свята Каляды распавяла Ала Сідаровіч, навуковы супрацоўнік Цэнтра традыцыйнай культуры.

На Каляды і калядаванне сярод гурта калядоўшчыкаў ёсць два асаблівыя чалавекі. Адзін пераапрануты казою, а другі носіць на шасце вялікую зорку. Першага так і завуць на свяце – Каза, ён апрануты ў вывернуты кажух ці шубку, у адпаведнай масцы з барадою і рожкамі. А другога чалавека завуць Зорканоша, ён ідзе першым з зоркаю, а як гурт спявае, то Зорканоша прыстуквае ў такт сваім шастом.

Што робіць каза сярод калядоўшчыкаў? Таньчыць, як тыя спяваюць людзям, падае і зноў падымаецца, калі гаспадары выносяць ёй пачастункі. Чаму столькі ўвагі аддаецца казе? Каза – гэта стары год і старое сонца, якое памірае і нараджаецца знову на сонцастаянне. Каза – адная з першых жывёлаў была прыручаная чалавекам у 8-9 тысячагоддзе да н.ч. на тэрыторыі Малой Азіі, Месапатаміі і гістарычнага Ірана.

У краях, дзе была дударская музыка, а на Барысаўшчыне гэта вёска Хаўхоліца, з казінай шкуры рабілі дуду. Напрыканцы года, вясковы дудар мог закідваць свой інструмент на дуб і рабіць новы.

Козачка – гэта і народная назва на поўначы Беларусі самай яркай зоркі сузор'я Вознік. Казлянятамі называлі таксама сузо'е Плеяды (іншыя яго назвы Рэшата, Сітца). Каза не толькі ходзіць з калядоўшчыкамі, але і ўзгадваецца ў саміх калядках.

Ў чыстым полі лаза стаіць, каляда.

На тэй лазе каза сядзіць, каляда.

На тэй лазе каза сядзіць.

Прыйшоў да яе серанькі ваўчок.

Да злезь, каза, патанцуім.

У іх пяецца, што каза сядзіць на лазе або на гары і да яе прыходзіць ваўчок. «Для беларускага фальклору вобраз нейкага персанажа на дрэве звычайна адпавядае моманту кульмінацыі адпаведнага гэтаму персанажу нябеснага свяціла», – піша этнолаг Сяргей Іванавіч Санько. Гэткім чынам, на Каляды робячы падарункі з вобразам казы або калядуючы, мы дакранаемся да вельмі старажытных пластоў нашай культуры.

Тэкст: Ала Сідаровіч, навуковы супрацоўнік Цэнтра традыцыйнай культуры