Святочны посуд для продкаў

Да народнага свята «Дзяды» у Цэнтры традыцыйнай культуры 4 лістапада прайшоў майстар-клас па вырабу абрадавага посуда – дзядоўскай міскі.

Майстар народных промыслаў (рамёстваў) Вера Календа пазнаёміла прысутных, як можна зрабіць паўнавартасны посуд без ганчарнага кола і аздобіць яго старажытным арнаментам. Удзельнікамі сустрэчы сталі кіраўнікі гурткоў дэкаратыўна-прыкладной творчасці ўстаноў культуры Барысаўскага раёна. Сустрэча складалася з дзвюх частак: першая была прысвечаная звычаям святкавання «Дзядоў» на Барысаўшчыне, а таксама знаёмству са знакамі старажытных арнаментаў і асэнсаванаму выбару іх для аздаблення.

Удзельнікі сустрэчы прынялі актыўны ўдзел і распавялі пра звычаі адзначэння «Дзядоў» у сваёй мясцовасці і сваіх уласных сем'ях. «Дзяды» – гэта народнае свята, асаблівыя памінальныя дні, у якія прынята збірацца за святочным сталом і прыгадваць добрымі словамі сваіх памерлых продкаў. «Дзяды» добра памятаюць і адзначаюць як жыхары Барысаўшчыны, так і выхадцы з нашага і суседніх раёнаў.

«Восеньскія Дзяды» могуць адзначацца ў кожнай вёсцы ў свой дзень напрацягу цэлага кастрычніка і пачатку лістапада. У дадатак да восеньскіх «Дзядоў» на Барысаўшчыне сваіх продкаў успамінаюць на «Масленыя Дзяды», якія адзначаюцца зімой перад «Масленкай», на «Дзяды» вясной перад «Радаўніцай», «Траецкія Дзяды» летам – у пачатку чэрвеня. «Дзядам» жа прысвячаюць і тры «Куцці» ў калядны, навагодні час – Посную, Шчодрую і Вадзяную.

Святочны стол на «Дзяды» робіцца з асаблівымі, абрадавымі, стравамі, якія ядуцца на пачатку, у сярэдзіне і напрыканцы вячэры. Абрадавыя стравы на Барысаўшчыне – гэта куцця (каша з пярловых крупаў), поліўка (юшка), крупеня, клёцкі. Ад кожнай стравы, якую ядуць за сталом, адкладаюць па лыжачцы ці адліваюць у асобную міску дзядам.

Перад пачаткам вячэры запальваюць свечку і клічуць дзядоў: «Святыя дзяды, хадзіце да нас вячэраць», «Дзяды, хадзіце к нам дзедаваць». У кожнай вёсцы і сям'і могуць заклікаць па-свойму. Разам са сваімі дзядамі на Барысаўшчыне да святочнага стала прынята клікаць і «чужых» дзядоў, якіх не клічуць на вячэру іх уласныя нашчадкі:

Дзядочкі-бабачкі, хадзіце к нам абедаць,

старыя і малыя, хадзіце к нам абедаць,

у каго не к каму ісьці, не к чаму –

усе ідзіце к этаму столу.

Самі ідзіце, малых вядзіце,

а хто хадзіць не ўмее, самі нясіце» (Ева Антонава, в. Баяры).

«Хадзіця, дзяды, к нам вячэраць.

Дзядочкі, бабачкі старэнькія, дзеткі маленькія,

хадзіця к нам вячэраць.

Столікі засланыя, чарачкі налітыя,

усе ня п'юць, не ядуць, а вас ждуць» (Ніна Коба, в. Вяляцічы).

На ноч стол не ўбіраюць. Раніцай ежу з дзядоўскай міскі аддаюць жывёлам і птушкам ці кладуць у чыстым месцы пад дрэва.

Тэкст: Ала Сідаровіч, малодшы навуковы супрацоўнік Цэнтра традыцыйнай культуры.