Смерці насуперак

Згодна паведамлення Саўінфармбюро ад 3 ліпеня 1943 года партызанамі атрада імя Кірава на добрушскім участку чыгункі за адзін тыдзень было пушчана пад адхон тры фашысцкія эшалоны з жывой сілай і тэхнікай, якія ішлі на фронт.

Ваенны камендант Апель і бургамістр Собалеў быццам звар’яцелі. Яны аб’явілі аб выдачы ўзнагароджання – 100 гектараў зямлі і 10 тысяч марак — за галаву камандзіра партызанскага атрада А.Ф.Бурага. У адказ Валянціна Мядзведзева вывесіла насупраць будынка паліцыі лістоўку, у якой было сказана: “Хто выдасць А.Ф.Бурага, атрымае толькі два метры зямлі. Смерць нямецкім акупантам!”

Аднойчы В.Мядзведзева вярталася з дыверсійна-разведвальнага атрада дадому. Яго камандзір капітан М.С.Кавалёў даручыў ёй перадаць вельмі важную запіску кіраўніку добрушскага падполля Н.С.Кулікову. Паблізу ад свайго дома юная сувязная ўбачыла, што лясная варта «Ласінае» акружана нямецкімі салдатамі з аўтаматамі. Гітлераўцы тут жа схапілі Валянціну і кінулі ў кузаў аўтамашыны, дзе знаходзіліся яе бацька і мама. Іх прывезлі ў Добруш, кінулі ў сыры склеп, які быў пад домам паліцыі. Там таксама сядзелі іншыя збітыя арыштаваныя.

У цёмным кутку Валянціна зняла бот і выцягнула з яго запіску М.С.Кавалёва, узяла яе ў рот і пачала разжоўваць. На яе моўчкі глядзеў незнаёмы мужчына, які адразу ж пастукаў у дзверы і папрасіўся ў туалет. Юная сувязная зразумела: то быў не арыштаваны, а здраднік. Але было позна. Праз 10-15 мінут яе выклікалі на допыт...

Фашысцкі следчы гаварыў на рускай мове. Ён абяцаў вызваліць яе з-пад варты і даць вялікую суму грошай, калі яна скажа, што было напісана на знішчанай паперы. Сувязная неаднаразова адказвала: то быў кавалачак сала, яна не была ў партызанскім атрадзе, а таму і не ведае, дзе ён знаходзіцца.

Калі Валянціну вывелі на допыт у трэці раз, яна пачула страшны голас бацькі. Затым убачыла, як фашысты білі яго ў кабінеце ваеннага каменданта. На вачах у бацькі фашысты пачалі біць дачку плёткай і шомпалам, патрабуючы адказу на пытанні: хто расклейваў лістоўкі, хто дастаўляў узрыўчатку партызанам?

Фёдар Харытонавіч спрабаваў абараніць дачку, але гестапавец з размаху ўдарыў яго пісталетам па галаве. Ад нанесенага ўдару той упаў і страціў прытомнасць.

Чатырнаццаць дзён В.Мядзведзеву вадзілі на допыт кожны дзень, збівалі да непрытомнасці, але юная патрыётка маўчала. Тады ёй аб’явілі, што яна будзе расстраляна. Дзяўчыну вывелі ў двор паліцаі, накіравалі на яе аўтаматы і зноў пачалі патрабаваць адказаў. Валянціна маўчала, не выдавала тайны. Тады ў яе бок пачуліся аўтаматныя чэргі. Непрытомная дзяўчына ўпала на зямлю. Яе, паўжывую, кінулі ў брудны паліцэйскі склеп...

Праз некалькі гадзін разам з бацькамі яна апынулася ў Гомельскай турме СД. Тут зноў з яе здзекваліся і дапытвалі. Больш таго, у прысутнасці яе і маці расстралялі бацьку.

Маці не вытрымала гэтага, праз некалькі хвілін на вачах у дачкі памёрла. Цяжкія выпрабаванні не зламалі волю юнай патрыёткі.

У пачатку лістапада 1943 года фашыс-ты пагрузілі дзяўчат у адкрытыя кузавы аўтамашын і павязлі ў заходнім накірунку. Пры выездзе з Гомеля на гэтую калону наляцелі савецкія штурмавікі. Фашысты кінуліся хавацца ў лясных канавах.

Арыштаваныя разбегліся па лесе ў розныя бакі. Так выпадкова і выжыла Валянціна Мядзведзева, затым вярнулася ў партызанскі атрад.

За праяўленую мужнасць у барацьбе з акупантамі Валянціна Мядзведзева ўзнагароджана баявым медалём “За адвагу”, а яе бацька – пасмяротна ордэнам “Айчыннай вайны” першай ступені.

Зараз Валянціна Фёдараўна Мядзведзева (Калугіна) жыве ў Добрушы.

Іван КУРДЭСАЎ,